Dlaczego dzieci tracą motywację, gdy ich wysiłek nie jest doceniany?

Motywacja dziecka to delikatna materia, która wymaga uważnego podejścia ze strony dorosłych. Gdy dziecko dostrzega, że jego starania nie są doceniane, może szybko stracić zapał do nauki i rozwoju. Jakie błędy popełniają dorośli i co mogą zrobić, by wspierać dziecko w budowaniu pewności siebie? O tym rozmawiały edukatorka, ambasadorka akcji Zuzanna Jastrzębska-Krajewska oraz psycholożka Agnieszka Balla.

Kultura porażki i jej wpływ na dziecko

– Kiedy dziecko przekracza próg pierwszej klasy, zaczyna funkcjonować w systemie nagradzającym za sukcesy. Szóstka to powód do lodów, prezentu, pochwały. Ale jeśli litera O nie jest wystarczająco równa, mimo włożonego wysiłku dziecko nie otrzymuje uznania. Może wtedy pomyśleć, że jego praca nie ma znaczenia – mówi Zuzanna Jastrzębska-Krajewska, znana w internecie jako Pani Zuzia.

– To obniża samoocenę. Dziecko buduje ją na podstawie opinii rodziców, ale także ocen nauczycieli i reakcji rówieśników. Słowa takie jak „mądry” czy „głupi” kształtują sposób, w jaki dziecko postrzega siebie. Dlatego ważne jest, by nauczyciele dostrzegali indywidualne tempo rozwoju każdego ucznia – dodaje Agnieszka Balla.

Stres wynikający z porównań

Pamiętajmy, że dzieci nie rozwijają się tak samo, a w jednej klasie zawsze są dzieci ze stycznia i z grudnia. Każde z nich idzie swoją ścieżką rozwoju. Tymczasem dorośli, zwłaszcza rodzice i dziadkowie, kochają porównywać dzieci w podobnym wieku.

– A Hania już umie, a Franek w twoim wieku czytał płynnie – takie porównania powodują stres. Dziecko czuje, że nie spełnia oczekiwań, co może prowadzić do utraty wiary we własne możliwości – mówi Zuzanna Jastrzębska-Krajewska.

– Dzieci uczą się w różnym tempie. Jeden uczeń szybko opanuje czytanie, inny będzie potrzebował więcej czasu. Nie ma w tym nic złego – zaznacza Agnieszka Balla. – Zamiast porównywać, warto doceniać postępy dziecka. To motywuje je do dalszej pracy.

Zaufanie do nauczycieli – kluczowy element wsparcia

– Rodzice często nie widzą dziecka w grupie. W domu jest krnąbrne i głośne, a w szkole potrafi być ciche i pilne. Z kolei dziecko, które w domu jest spokojne, w szkole może pokazywać zupełnie inne oblicze – mówi Agnieszka Balla.

Dlatego tak ważne jest zaufanie do nauczycieli, którzy mają doświadczenie pedagogiczne i potrafią ocenić potrzeby dziecka. – Pamiętajmy, że nauczyciele to eksperci w swoim fachu. Przecież nikt nie mówi mechanikowi, jak ma naprawiać samochód – dodaje psycholożka.

– Nauczyciel, zwłaszcza na wczesnym etapie edukacji, jest jak pediatra. Rozumie specyfikę rozwoju dzieci, zna ich emocje i potrzeby. Otwórzmy się na współpracę z nimi, bo to właśnie ona pozwala najlepiej wspierać dziecko – podkreśla Zuzanna Jastrzębska-Krajewska.

Podstawowe potrzeby a nauka

– Aby dziecko mogło się uczyć, jego podstawowe potrzeby muszą być zaspokojone. Głód, pragnienie, brak snu – to wszystko obniża koncentrację i pamięć. Dziecko, które nie zjadło śniadania, nie będzie w stanie skupić się na lekcji – podkreśla Agnieszka Balla.

Dorośli powinni dbać o regularne posiłki, odpowiednią ilość snu oraz ograniczenie korzystania z urządzeń elektronicznych przed nocnym wypoczynkiem. Ważne jest także zapewnienie spokojnego miejsca do nauki, wolnego od rozpraszaczy.

– Dzieci lepiej przyswajają wiedzę w krótkich sesjach. Zamiast czterech godzin nauki bez przerwy lepiej zastosować metodę 20 minut nauki, 5 minut przerwy, i tak kilkukrotnie – radzi Agnieszka Balla.

Pani Zuzia zwraca natomiast uwagę, że warto nauczyć dziecko rozpoznawania swoich potrzeb zanim pójdzie do szkoły:

– Dzieci często są w ogóle nieświadome, że chce im się pić, bo w pierwszych latach życia dorośli im to picie podstawiają – mówi edukatorka. – W starszym wieku nie potrafią się skupić, czują, że coś może być nie tak, ale nie są świadome, że to jest po prostu pragnienie. Warto nad tym popracować.

Wpływ emocji i sytuacji rodzinnej

Stres związany z problemami rodzinnymi, takimi jak rozwód czy choroba bliskiej osoby, może negatywnie wpływać na motywację dziecka.

– Warto poinformować nauczyciela, że dziecko przechodzi trudny czas. To nie oznacza dzielenia się prywatnymi problemami, ale daje nauczycielowi możliwość lepszego wsparcia ucznia – zaznacza pani Zuzanna.

– Emocje mają ogromny wpływ na zdolność dziecka do nauki. Jeśli w domu panuje napięta atmosfera, dziecko może mieć trudności z koncentracją. Dlatego tak ważne jest, by dorośli rozmawiali z dziećmi o emocjach i pomagali im je nazywać – dodaje Agnieszka Balla.

Rola rodziców w budowaniu motywacji

Dzieci często mówią: Uczyłem się dwa tygodnie i dostałem tylko dwójkę, a kolega uczył się tydzień i ma piątkę. – W takich sytuacjach warto im tłumaczyć, że każdy ma inne predyspozycje. To, że ktoś potrzebuje więcej czasu na naukę, nie oznacza, że jest mniej zdolny – mówi Agnieszka.

– Ważne jest także modelowanie zdrowych reakcji na niepowodzenia. Jeśli dziecko widzi, że rodzic potrafi przyznać się do błędu i poradzić sobie z porażką, uczy się, że niepowodzenia są częścią życia – dodaje Zuzanna Jastrzębska-Krajewska. Sama po ciężkim dniu, w którym nie wszystko się udało, nie ukrywa swoich emocji. Mówi swoim dzieciom: – Nie wyszło mi dziś. Miałam dzisiaj bardzo zły dzień. Napisałam coś nie tak, zrobiłam coś nie tak. Ale słuchajcie, takie jest życie. Czasem coś nam się nie uda i u mnie to jest dzisiaj. Nie ukrywam jednak, że jest mi z tym smutno.

W ten sposób hartujemy dzieci na nieuniknione porażki w ich życiu.

Praktyczne wskazówki dla rodziców

1. Unikaj porównań do innych: Skup się na postępach dziecka, a nie na tym, co potrafią jego rówieśnicy.
2. Zapewnij odpowiednie warunki do nauki: Regularne posiłki, sen i ograniczenie ekranów są kluczowe.
3. Pomagaj dziecku radzić sobie z emocjami: Rozmawiaj o uczuciach i pokazuj, że każdy ma prawo do błędów.
4. Modeluj pozytywne podejście do porażek: Pokaż, że błędy to okazja do nauki.
5. Wspieraj samodzielność: Zachęcaj dziecko do podejmowania wyzwań i samodzielnego rozwiązywania problemów.
6. Buduj zaufanie do nauczycieli: Współpraca z nauczycielem pozwala lepiej zrozumieć potrzeby dziecka.

Podsumowanie

Motywacja dziecka rośnie, gdy czuje się doceniane za swoje starania. Rolą dorosłych jest wspieranie dziecka w dążeniu do celu, bez nadmiernej presji i porównań, pamiętając, że każdy człowiek czuje i rozwija się nieco inaczej. Docenianie wysiłku, tworzenie odpowiednich warunków do nauki i rozmowy o emocjach pomagają dziecku rozwijać pewność siebie. Jak podsumowuje Agnieszka Balla:

– Dziecko powinno wiedzieć, że ma prawo popełniać błędy, a my jesteśmy po to, by je wspierać. Tylko wtedy będzie mogło wzrastać w kulturze sukcesu, a nie porażki.

Chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak wspierać dziecko w nauce i budować jego pewność siebie? Subskrybuj nasz kanał Jak Być, By Być i bądź na bieżąco z nowymi odcinkami pełnymi praktycznych porad!